Analyse sekseregistratie

“Bent u man of bent u vrouw? Het lijkt zo'n normale vraag, waaruit nauwelijks een probleem kan voortvloeien. Of toch wel? En weten we dan welk probleem?

In de nazomer van 2016 tekende de Kafkabrigade verhalen op van burgers die concrete problemen ervaren door het registreren van geslacht. Uit iets schijnbaar eenvoudigs als je registratie als man of vrouw kunnen problemen voortkomen – zo blijkt – die heel divers zijn en iedereen kunnen overkomen. Er zijn kleine, maar kafkaëske, problemen, zoals de man, die altijd als hij van traject wisselt met zijn OV-trajectkaart, ook van geslacht wisselt. De NS hebben toegezegd dit probleem op te lossen. Dit is inmiddels gebeurd.Althans: volgens het systeem. Hij heeft na zijn huwelijk de naam van zijn partner aan de zijne toegevoegd. En hoewel mannen al sinds 1998 de naam van hun partner aan de hunne mogen toevoegen, is hij volgens de software daarom vrouw. Oude culturele normen hebben hun weg in de software gevonden. Vervelend, want hij wisselt regelmatig van traject en moet elke keer in discussie. Een discussie die vaak begint met “we willen toch echt graag mevrouw zelf spreken (...)”. En er zijn grote, maar slecht zichtbare, problemen. Als Pieter, een transman, zijn nieuwe geslacht bij de gemeente registreert, wordt zijn rijbewijs ongeldig. Hier komt hij pas jaren later achter, ondanks dat hij hier vaker actief naar heeft geïnformeerd. Voor een gemeente blijkt het onmogelijk overzicht te krijgen van alle consequenties van een geslachtswijziging. In een concreet voorbeeld als een rijbewijs kan dat wel, al blijft het lastig. Het is daarom moeilijk een burger goed te informeren. Al die jaren reed Pieter onverzekerd rond, blijkt nu. Op verzoek van de ministeries van Veiligheid en Justitie en Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen onderzocht de Kafkabrigade deze laatste casus. En analyseerde gezamenlijk met de betrokken burgers en ketenpartners de onderliggende problemen en werkte aan oplossingen.

Samenvatting en analyse

ICT weegt zwaarder dan de wet

ICT heeft vaak meer gezag dan de wet. Hoe komt dat en wat doen we daaraan?

In een reactie op het rapport van de Nationale Ombudsman "Een mens leeft, een systeem niet" beschrijft de Kafkabrigade één belangrijke oorzaak van hoe onze persoonsregistratie leidt tot een vicieuze cirkel van uitsluiting. En welke conclusies we zouden moeten trekken uit dit rapport om te zorgen dat dit probleem ook tot een oplossing komt. Want de constateringen van de Nationale Ombudsman zijn bijna ongelooflijk èn belangrijk, maar niet nieuw. De afgelopen jaren is vrijwel niets gedaan om de onderliggende oorzaken te begrijpen en deze problemen aan te pakken.

Lees verder

Experimenteerruimte en barrières voor innovatie

Bureaucratische belemmeringen voor Groene Groei

‘Experimenteerruimte is de panacee voor innovatie’, denken velen. De Kafkabrigade onderzocht de belemmeringen rondom die experimenteerruimten en innovatie, in samenwerking met ISDuurzaam en in opdracht van de ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu. En die belemmeringen zijn er. Een verandering in systeem en cultuur bij de overheid is nodig om experimenteerruimte te laten werken en de gewenste innovatie in groene groei mogelijk te maken. Het belangrijkste is dat de overheid responsief reageert, op alle niveaus, op innovaties die niet in het systeem passen. Daar waar dat niet zo is, krijgen ondernemers, burgerinitiatieven en professionals te maken met bureaucratische barrières. In zes casussen – rond omgevingsvergunning, handhaving en meer – blijkt concreet wat het probleem is van het meest abstracte niveau van systeemverantwoordelijkheid tot het meest concrete niveau van de papierwinkel.

Belangrijke waarnemingen en implicaties voor de publieke dienst

Ombudman: persoonsadministratie leidt tot vicieuze cirkel van uitsluiting

Van iets schijnbaar eenvoudigs als een adreswijziging, kun je grote onverwachte consequenties ervaren, zoals verlies van je zorgverzekering, stemrecht, toelagen of parkeervergunning.

De Kafkabrigade meent dat tegenover de plicht om je in te schrijven, het recht om ingeschreven te worden moet komen te staan.Iedere burger moet zich kunnen inschrijven in de basisadministratie personen, zegt de Nationale Ombudsman, want als een gemeente dit weigert, kun je in grote problemen komen. Van Zutphen: 'Als mensen daardoor geen aanspraak kunnen maken op voorzieningen, niet aan een woning kunnen komen of geen zorgverzekering kunnen afsluiten, worden zij in een kwetsbare positie gedrukt. Zij komen dan in een vicieuze cirkel waar zij moeilijk zelfstandig uit kunnen komen. Dit kan toch niet de bedoeling zijn van een bevolkingsregistratie.'

De Kafkabrigade deed eerder casusonderzoek naar deze problemenatiek. Ook heeft de Kafkabrigade een onderzoeksagenda voorgesteld waarvan de kern is dat rekenschap en transparantie moeten worden georganiseerd door deze problematiek in kaart te brengen naar aard, omvang, oorzaak en organisatie. Zo wordt het probleem zichtbaar en afrekenbaar. BZK heeft laten weten hiervoor geen budget beschikbaar te kunnen maken.

Hoe zat het ook alweer?