Red ons uit de ‘bureaucratische cloud’

In NRC betogen Arjan Widlak, Marlies van Eck en Rik Peeters dat het advies van de Raad van State onvoldoende is. Willen we verbeteringen aanbrengen, dan zullen we de onderliggende problemen moeten aanpakken. Elke andere oplossing is cosmetisch van aard.

De Raad van State publiceerde 6 september 2018 een ongevraagd advies aan de regering: de burger komt in de knel door de digitalisering van de overheid. (NRC, FD, NOS, BB) In een opiniebijdrage aan NRC Handelsblad betogen Arjan Widlak en Rick Peeters van Stichting Kafkabrigade en Marlies van Eck van eLaw Instituut Universiteit Leiden dat het advies van de Raad van State onvoldoende is. De constateringen zijn straf, maar het advies staat niet in verhouding tot het probleem. Willen we echt verbeteringen aanbrengen, dan zullen de onderliggende problemen moeten worden aangepakt. Elke andere oplossing is cosmetisch van aard. Een concrete invulling begint met de praktische mogelijkheid voor professionals om in te grijpen in automatische besluiten wanneer dat noodzakelijk is voor behoorlijk bestuur. En het begint bij rechten voor burgers die praktisch afdwingbaar zijn. Denk daarbij aan een recht op centrale correctie. Dat betekent dat niet alleen fouten zich als een olievlek verspreiden, maar voortaan ook correcties. Dit geeft niet alleen een meer gelijkwaardige positie aan de burger, maar verschuift ook de belangen bij de ontwikkeling van systemen.

Lees het artikel on NRC.nl

Jan Middendorp (VVD) in gesprek bij BNR Tech over de Digitale Kooi

"Dit kun je niet accepteren als overheid," zegt Middendorp, "het wordt tijd dat de digitale overheid ook voor de burger werkt."

Op 6 september 2018 bracht de Raad van State een ongevraagd advies uit. Daarin doet de Raad straffe constateringen, zoals “de burger kan niet meer nagaan welke regels zijn toegepast,” en “het is niet meer vast te stellen of de regels ook doen waarvoor ze bedoeld zijn.” De analyse van de Raad van State is bijna volledig in lijn met het boek De Digitale Kooi van de Stichting Kafkabrigade uit februari 2018.

Ook Jan Middendorp, lid van de Tweede Kamer voor de VVD, ziet dit. "Dit gaat wel vaak fout," zo zegt hij,"ik zie dagelijks voorbeelden langskomen. Als je accepteert dat je gegevens van burgers gaat uitwisselen en je ziet dat je daar eigenlijk geen grip meer op hebt, dat kun je niet accepteren als overheid," aldus Middendorp. "Het wordt tijd dat de de digitale overheid zo maken dat die ook echt iets voor mensen gaat doen."

Luister de uitzending van BNR Tech

Het "zinvol contact" van de Raad van State is niet genoeg

Raad van State constateert dat de digitalisering van de overheid fundamentele problemen oplevert, maar levert geen diepgaand advies.

Reactie van Stichting Kafkabrigade op het advies van de Raad van State

“De burger kan niet meer nagaan welke regels zijn toegepast.” “Het is niet meer vast te stellen of de regels ook doen waarvoor ze bedoeld zijn.” Zomaar twee feiten die aanleiding zijn voor de Raad van State om een ongevraagd advies te geven aan de regering. En dat gebeurt heel zelden. De constateringen lezen dan ook als een aanklacht en een wake-up call voor de regering: de burger mag niet in de knel komen door de digitaliserende overheid, maar dat gebeurt wel. Het advies dat de Raad geeft beantwoordt echter nauwelijks aan de geconstateerde feiten.

In de afgelopen veertig jaar gaf de Raad van State slechts drie keer eerder een ongevraagd advies. De constateringen van de Raad van State liegen er niet om. De burger kan niet meer nagaan welke regels zijn toegepast. Er is geen oog meer voor de eigenheid van de situatie. Het valt niet meer na te gaan of een besluit op basis van correcte gegevens is genomen. En: bij fouten in het systeem moet de burger zijn onschuld bewijzen in plaats van andersom. Het raakt de kern van wat wij allemaal beschouwen als goed en rechtvaardig bestuur.

Het zijn terechte constateringen. Wij hebben - elk met eigen langjarig onderzoek - hetzelfde vastgesteld1. We zijn dan ook gelukkig dat de Raad van State de feiten nog eens duidelijk en met het gezag van een Hoog College van Staat naar voren brengt in dit advies. Maar de aanbevelingen die de Raad doet, staan niet in verhouding tot het probleem dat zij constateert. Het lijkt alsof de Raad - ondanks de straffe bewoordingen die ze gebruikt - toch niet volledig doorgrondt hoezeer de wet en het democratisch gezag meer en meer moet wijken door de wijze waarop de ICT in Nederland is ingericht. En het lijkt alsof niet volledig duidelijk is hoezeer iedereen, ook de uitvoeringsorganisaties zelf en beleidsmakende ministeries, gevangen zitten in het systeem dat ze zelf geschapen hebben. Willen we echt verbeteringen aanbrengen, dan zal dit onderliggend probleem moeten worden aangepakt. Elke andere suggestie is cosmetisch van aard.

Wat is er aan de hand? ...

Lees verder