Voor de meeste mensen zal dit een periode van vakantie zijn of in elk geval een rustiger periode. En ook onze nieuwsbrief is kort deze keer. Interessant in het nieuwsoverzicht is wel de politieke aandacht voor transparantie, rechtsbescherming, kenbaarheid en motivering bij geautomatiseerde besluitvorming en geautomatiseerde risicoselectie. Enerzijds wil het kabinet naar aanpassing van de Algemene wet bestuursrecht. Anderzijds wil de staatssecretaris van Binnenlandse zaken bijeenkomsten organiseren om zicht te krijgen op effectieve en haalbare methodes om te komen tot betere motivatie van geautomatiseerde besluiten en risicoselecties. Tijd misschien voor Stichting Kafkabrigade om nog eens een update te schrijven op Volwassen Digitale Overheid. 

In deze nieuwsbrief:

• Schrijf je in voor de masterclass Volwassen Digitale Overheid in september 2025

En natuurlijk de:

• Nieuwsselectie van juli

• 1 augustus - In een interview met de Groene Amsterdammer waarschuwt de Rotterdamse hoogleraar Marc Schuilenburg voor 'AI mateloosheid' in de publieke ruimte. Dit "omdat er een radicale omdraaiing gaande is in het politiewerk. Waar de politie vroeger pas in actie kwam bij een concrete verdenking ontstaat die verdenking nu steeds vaker uit data die verzameld zijn."
• 31 juli - Het kabinet wil de Algemene wet bestuursrecht (Awb) aanpassen schrijft de staatssecretaris van Binnenlandse zaken aan de Kamer. Aanleiding zijn zorgen over geautomatiseerde besluiten. De meeste administratieve besluiten - van Aow tot zorgtoeslag - worden al decennia geheel of grotendeels geautomatiseerd genomen. In de internetconsultatie pleitten diverse deskundigen en belangengroepen voor betere motivatie en duidelijkheid over welke gegevens en regels zijn gebruikt bij besluiten. Eerder publiceerde Stichting Kafkabrigade hier uitgebreid over in 2018 (Digitale Kooi) en 2021 (Volwassen Digitale Overheid). 
• 24 juli - Grensoverschrijdende digitale gegevensdeling moet binnen afzienbare tijd gemeengoed (tijdlijn) worden in de EU. Nederlandse gemeenten hebben in hun rol van 'gegevenshouder' te maken met de implementatie van 27 Europese wetten. Daaronder belangrijke zaken als de Europese Digitale Identiteitsportefeuille (EDI-wallet) en de Single Digital Gateway verordening, die het uitwisselen van gegevens regelt. VNG Realisatie nam samen met Stichting RINIS deel aan een Europese test. Daar bleek het doel, een eenduidige gestandaardiseerde aansluiting van Nederlandse gegevens op het Europese Once-Only Technical System, haalbaar.
• 23 juli - De Autoriteit Persoonsgegevens publiceert 'Handvatten betekenisvolle menselijke tussenkomst'. Het is een nadere specificatie is van wat betekenisvolle menselijke tussenkomst is, die ook in zeer beknopte vorm beschikbaar is.
• 10 juli - De Autoriteit Persoonsgegevens heeft de Belastingdienst geboden om twee systemen zo snel mogelijk te vervangen, en vier andere zo snel mogelijk aan te passen. Het gaat om het Risico Analyse Model en daarmee verwante systemen.
• 9 juli - Winst uit het verzamelen van data in Afrikaanse landen moet terugvloeien naar die landen, bijvoorbeeld door data lokaal op te slaan. Dit blijkt uit een rondgang langs meerdere Afrikaanse landen door Rest of World. Rest of World is een niet-gouvernementele organisatie die zich bezighoudt met de invloed van technologie op mensen in niet-Westerse landen. 
• 9 juli - Een internationaal samenwerkingsverband van UNESCO, de VN ontwikkelingsorganisatie, de Afrikaanse Unie en de International Telecom Union, bracht een toolkit uit die overheden, publieke instituties en organisaties helpt om Data Governance systemen te analyseren en vanuit de optiek van mensenrechten te verbeteren.
• 9 juli - Het Rathenau Instituut publiceert een drieluik over digitale afhankelijkheid. Het eerste deel gaat in op de achtergronden van de invloed van 'big tech'. Er is een praatplaat die hun aanwezigheid in vijf publieke sectoren toont. Ten slotte wordt besproken hoe via ander beleid en andere inkoopkeuzes deze digitale afhankelijkheid van enkele grote aanbieders kan worden omgebogen naar meer digitale autonomie.
• 7 juli - Minister Uitermark stuurt de reactie van het kabinet op de aanbevelingen van de Staatscommissie Rechtsstaat naar de beide Kamers.

AI Chatter

• 1 augustus - NRC Handelsblad wijdde een artikel (paywall) aan het gebruiken van chatbots als stemwijzer. Het onafhankelijke Zwitserse International Panel on the Information Environment publiceerde een studie naar het gebruik van AI in campagnes uit 2024 in 50 landen. Daarbij bleek dat in 80% van de verkiezingen gebruik werd gemaakt van genAI. 
• 2 augustus - De door de Europese Commissie uitgewerkte richtlijnen voor aanbieders van General Purpose AI modellen zijn vanaf deze datum van toepassing.
• 17 juli - Open AI kondigt het debuut aan van ChatGPT agent, een toepassing die complexere taken van meerdere stappen (en een combinatie van meerdere computerprogramma's) kan uitvoeren. Bijvoorbeeld kijken naar afspraken in de agenda en die ook inplannen inclusief aansluitend een reservering in een restaurant. Iets dat overigens - met hoge kwaliteit - ook zonder cloud of de grote cloudaanbieders kan met open source software. 
• 17 juli - De ontwikkeling van het onafhankelijke GPT-NL krijgt een impuls dankzij samenwerking met de leden van NDP nieuwsmedia. Het Large Language Model kan doordoor beschikken over een grote hoeveelheid extra oefenmateriaal in de vorm van van nieuwsartikelen, naast bijvoorbeeld de rechtenvrije collectie van de Koninklijke Bibliotheek.
• 15 juli - Het Rooseveldt institute presenteerde een rapport over de effecten van AI in werk in de publieke sector van de VS. Daaruit blijkt onder meer dat sommige zaken juist complexer worden voor werknemers. Ook komt naar voren dat er zowel meer officieel AI gebruik is, als dat werknemers zelf 'informeel' een beroep doen op hulp van een toepassing.
• 6 juli - Red Teaming is de naam voor het testen van systemen op kwetsbaarheden. UNESCO publiceerde het Red Teaming Generative AI Playbook. Daarmee kunnen belangstellenden, ook zonder ICT kennis, risico's en bias van AI systemen testen vanuit het perspectief van het publieke belang.
• 26 juni - In de wereld van banken en overheden is het gebruik van AI en ADM (Automated Decision Making) inmiddels gemeengoed. Onder de titel Money, Power and AI. Automated Banks and Automated States brengen verschillende auteurs de stand van zaken in kaart. De open access bundel geeft ook aanbevelingen om mogelijke schade te beperken (Harm Reduction).

Dit jaar organiseert Stichting Kafkabrigade wederom de masterclass "Volwassen Digitale Overheid met de Burger Centraal". Gedurende drie dagen bespreken we de digitalisering van de overheid vanuit de vijf perspectieven van de Landkaart Volwassen Digitale Overheid: regels, technologie, beginselen, besluitvormingsproces en natuurlijk de handelingssituatie van de burger.

We komen bijeen in het centraal gelegen Hotel Oud London in Zeist. Voor ontbijt, lunch en diner wordt gezorgd. Overnachten is mogelijk op de eerste en tweede cursusdag en inbegrepen bij de cursusprijs. Meld je tijdig aan, want kamers zijn afhankelijk van beschikbaarheid. Ook de maaltijden zijn inbegrepen in de cursusprijs.

De kwaliteit van de laatste editie werd gemiddeld met een 8,8 beoordeeld. "Bevlogen zijn we in drie dagen meegenomen in de elementen die bepalend zijn voor een goed functionerende I-overheid en hoe deze op elkaar ingrijpen", aldus één van de cursisten.

Dit jaar vindt de tweede editie plaats in het najaar van 22 t/m 24 september. Schrijf je snel in!

Aanmelden en meer informatie »