Publicaties
Publicaties
Een bricolage van besluitvorming
Interview Arjan Widlak in Idee, zomer 2023
In een gesprek met Idee, het tijdschrift van de Mr. Hans van Mierlo Stichting, wijst Arjan Widlak op de noodzaak de voorwaarden te scheppen om de beginselen van behoorlijk bestuur hoog te kunnen houden in de digitale bureaucratie. Een ontransparante en ontraceerbare digitale overheid leidt tot oncontroleerbare en oncorrigeerbare besluiten. "We praten hier vaak over als een tegenstelling of afweging tussen efficiëntie of effectiviteit enerzijds en privacy of keuzevrijheid anderzijds. Maar het probleem zit 'm juist in de proceswaarden. Was het maar een afweging tussen efficiëntie en privacy, dan had de overheid de zaak al vrijwel op orde."
Dit interview is gepubliceerd in Idee nummer 221: Kafka 2.0 tussen bestuur en techniek.
Te veel of te weinig regels?
Arjan Widlak en Nitesh Bharosa
Op 21 maart 2023 stonden vijf topambtenaren en twee oud-Kamerleden op het podium om te praten over de slepende uitvoeringsproblemen. We kennen die problemen van hun gevolgen. De Tijdelijke Commissie Uitvoeringsorganisaties (TCU) nam beroepschauffeurs die hun rijbewijs niet op tijd kunnen verlengen als voorbeeld. In navolging van het TCU-advies spreken de uitvoeringsorganisaties zich nu uit. Het is tijd om het over het èchte probleem te hebben: de complexiteit. Er moeten minder regels komen en minder uitzonderingen. Hoe diepgravend is de analyse? Is het advies intern een beetje consistent? En is een revolutionaire verbetering aanstaande?
Deze long read is verschenen op iBestuur en op Platform Overheid.
Wetenschappelijke publicatie - Administratieve uitsluiting en het infrastructurele niveau van de bureaucatie: de casus van het toeslagenschandaal
Rik Peeters en Arjan Widlak
Het gedrag van mensen staat altijd in een context. Die context bepaalt welke keuzes gemakkelijk te maken zijn, welke moeilijker en welke keuzes onmogelijk zijn in het hier-en-nu. Zo'n institutionele kijk erkent zowel dat mensen keuzes maken als dat niet elke keuze even vanzelfsprekend is. Welke keuzes makkelijk, moeilijker en onmogelijk zijn, kunnen we veranderen. Dat gebeurt op het niveau van collectieve besluitvorming, maar met een andere tijdshorizon en andere betrokkenen. Echter ook daar is de keuzeruimte begrensd door de context. Die context is uiteraard een context van wetten en regels, maar niet alleen. De digitale bureaucratie is steeds meer een infrastructureel fenomeen, waarin infrastructurele en informationele mechanismen begrenzen wat je kunt regelen en wat je kunt weten op de niveaus van collectieve en individuele keuzes. In dit paper is dit onderzocht aan de hand van het toeslagenschandaal.
Een functioneringsgesprek met je algoritme?
Arjan Widlak en Ola Al Khatib, Tijdschrift voor Klachtrecht 2022-2
In een bekend artikel uit 2002 beschrijven Bovens en Zouridis hoe de discretie verplaatst van de ambtenaar aan de balie naar de ambtenaar ‘die de discretionaire ruimte heeft om juridische raamwerken te vertalen in concrete algoritmen'. [1]
Hoe vollediger organisaties het handelen van mensen delegeren aan software, hoe meer de vraag zich opdringt: tot welke interventie moet een klacht leiden? Wat als het een algoritme is, dat onbehoorlijk handelt?
[1] M. Bovens & S. Zouridis, ‘From Street-Level to System-Level Bureaucracies: How Information and Communication Technology Is Transforming Administrative Discretion and Constitutional Control’, Public Administration Review 2022, 62(2), p. 181; onze vertaling.
Administratieve rechtvaardigheid in de digitale tijd
Arjan Widlak, CDV Zomer 2022
In Nederland is er geen overzicht van gegevensstromen, is correctie van gegevens nauwelijks geregeld, en gaat de betekenis van gegevens makkelijk verloren. Die ondoorzichtige opzet van de ‘bureaucratische cloud’ leidt tot onrecht. Een signaal of een gegevenswijziging op de ene plek kan leiden tot onbekende gevolgen bij een onbekend aantal andere organisaties. De mogelijkheid van burgers om zich hiertegen te verweren is zeer beperkt. Daarom staat de digitalisering van de overheid in Nederland op gespannen voet met een rechtvaardige omgang met burgers. Dit moet anders, en dat kán ook.
Geen ruimte maar richting
Arjan Widlak, Nederlands Tijdschrift voor Bestuursrecht, NTB 2021/73, Bestuursrecht algemeen, 2021
In nummer 3 van het Nederlands Tijdschrift voor Bestuursrecht vorig jaar bogen 19 auteurs zich over de vraag hoe de toeslagenaffaire kan worden aangegrepen om het bestuursrecht beter te laten functioneren. In de bijdrage van Arjan Widlak wijst hij op de mogelijkheden om rechtvaardigheid actief te organiseren en optimaliseren. Net zoals kosten besparen in feite het opleggen van een normatieve stelsel is, waarbij verbeteringen in de ene organisatie als principe gebruikt worden elders, kunnen we dit doen met innovaties die voor burgers de beginselen van behoorlijk bestuur beter operationaliseren. Dit is ook nodig, omdat de inzet van ict nieuwe vormen van macht introduceert, nieuwe voorwaarden vereist om toegang tot de eigen gegevens en toegang het recht effectief te maken. En in zekere zin, ís dit al een wettelijke opgave.
De bijdrage is op de volgende plaatsen gepubliceerd:
Op openrecht.nl, op recht.nl, op deze website en in Nederlands Tijdschrift voor Bestuursrecht, NTB/73, Wolters Kluwer.
N.b. het concept "optimaliseren naar rechtvaardigheid" is nader uitgewerkt in deel 4 van Volwassen Digitale Overheid.