27 april 2019

Geen grotere bron van neologismen dan het ambtelijk jargon. Toen ik het begrip ‘zelfredzame dakloze’ las, dacht ik dat ik niet wist waar dit over ging, maar het bleek alleen een nieuw begrip voor mensen zoals Jacques.

De basisregistratie moet burgers bereikbaar maken, niet onbereikbaar. Toch zijn er nog altijd gemeenten die ten onrechte een briefadres weigeren.Jacques is consultant. Het gaat goed en hij bouwt een nieuwe woning. Op zijn huidige woning kreeg hij een aantrekkelijk bod. We gaan gewoon even op de camping staan, dacht hij en anders had hij nog een kantoorpand. De gemeente waar hij woonde zei echter dat hij zich moest uitschrijven. De gemeente waar zijn huis in aanbouw was, en waar de camping is, wilde hem niet inschrijven. Daar woont hij immers nog niet of mag hij niet wonen. Ook bij de gemeente waar zijn kantoor staat ving hij bot. En zelfs een briefadres bij zijn dochter werd geweigerd. Dat is een probleem.

Formeel zijn er maar een enkele rechten en plichten verbonden aan je inschrijving bij de gemeente, zoals je zorgverzekering. Maar duizenden organisaties – van het CAK tot de notaris – maken er gebruik van. De kwaliteit is hoog en het is makkelijk. Eigenlijk moet elke organisatie een eigen afweging te maken of je ergens recht hebt op niet. Daar kan – in die juridische context – een adres bij horen waarvoor andere criteria gelden. De organisatie die de registratie gebruikt kan dan een terugmelding doen. Maar die melding wordt weer bekeken vanuit het oorspronkelijke juridisch perspectief. Er is dus sprake van een informatiehiërarchie. En de gebruiksorganisatie moet vervolgens weer gebruik maken van de basisadministratie. Daarom is een uitschrijving bij de gemeente in de praktijk leidend en heeft grote gevolgen voor werk, zorg en eigenlijk alles.

Bewust de wet overtreden om er zelf beter van te worden, dat noemen we bij burgers fraude. Er is nog geen woord voor fraude door overheden, maar het lijkt nodig te worden.Met Jacques is het – gewapend met kennis – goed gekomen, maar het aantal daklozen stijgt snel. Mede daarom moet een gemeente een briefadres afgeven voor wie geen adres heeft. Want anders komt ook een ‘zelfredzame’ dakloze al snel niet meer uit de problemen. De basisregistratie moet burgers bereikbaar maken, niet onbereikbaar. Toch zijn er nog altijd gemeenten die ten onrechte een briefadres weigeren. In maart kondigde staatssecretaris Knops daarom aan dat hij de wet wilde wijzigen om nóg duidelijker te maken dat gemeenten verplicht zijn een burger te registreren.

Don Ceder, fractievoorzitter van de ChristenUnie in Amsterdam, wijst er met de nieuwe beleidsregels in zijn stad op, dat het blijkbaar nog niet helpt. Wie een briefadres wil, moet een binding hebben met de stad, omdat je er werkt, naar school gaat of aantoonbaar op een bankje in het park slaapt. Zo’n eis mag niet. Bewust de wet overtreden, dat noemen we bij burgers fraude. Er is nog geen woord voor fraude door overheden, maar het lijkt nodig te worden.

Arjan Widlak

Arjan Widlak is directeur en onderzoeker bij Stichting Kafkabrigade, die organisatie die onnodige bureaucratie opspoort en oplost. Arjan publiceert regelmatig over de impact van informatietechnologie op het openbaar bestuur.

Deze column verscheen op:

27 april 2019 in het Financieele Dagblad

26 juni 2019 op iBestuur.nl

Verscheen op 27 april 2019 in het Financieele Dagblad