3 november 2018

'Eerste genderneutrale paspoort uitgereikt in gemeente Breda', kopte de NOS op 17 oktober. Ik zag het omdat de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG) dit bericht deelde op LinkedIn.

Alle Nederlandse gemeenten sturen hun registratie naar de RvIG en dus is deze dé partij die moet weten of dit het eerste genderneutrale paspoort is. In een reactie vroeg ik of ze wel zeker wisten dat dit het eerste genderneutrale paspoort is. Want twee jaar geleden werd er al een uitgereikt in de gemeente Leusden, wist ik toevallig. Bedoelden ze niet: het eerste paspoort waarop het geslacht is veranderd in 'genderneutraal'?

Zoals alle papier steeds meer een formaliteit wordt of een symbool, geldt dat ook voor een paspoort. Maar dat maakt het belang van registratie van de sekse er niet minder op.

Het bericht van de NOS werd wereldwijd overgenomen. Op Twitter ging een kleine cultuurstrijd van start. De veronderstelling in die discussie was dat erkenning er alleen toe doet voor een kleine groep: mensen bij wie het geslacht verschilt van de verwachtingen die daarbij horen.

Sekseregistratie kan tot fouten en problemen leiden voor iedereen, juist door de vooronderstellingen die we hier zo makkelijk bij maken. Moeten we het geslacht nog wel registreren?Ik moest denken aan het verhaal van Wietse. Hij voegde de achternaam van zijn partner toe aan de zijne, want niet alleen vrouwen mogen dat, ook mannen. Dit is al twintig jaar zo, maar toch meende de software van de NS dat iemand met een dubbele achternaam een vrouw moest zijn. En dus stond op zijn OV-kaart: 'mevrouw'. Aan de telefoon werd het zelfs irritant, omdat de NS toch echt graag mevrouw zelf wilde spreken.

Sekseregistratie kan tot fouten en problemen leiden voor iedereen, juist door de vooronderstellingen die we hier zo makkelijk bij maken. Je kunt je daarom afvragen: moeten we het geslacht überhaupt nog wel registreren?

Want het begrip is voor velerlei interpretatie vatbaar. Een zorgverzekeraar heeft het 'huidig geregistreerd geslacht' nodig bij de controle welke behandelingen vergoed worden. Een ziekenhuis heeft het 'geboortegeslacht' nodig als er een intubatiebuis moet worden gekozen. En de NS wil het geslacht weten voor de aanspreekvorm. En Wietse, die als man geboren is en zich man voelt, wil gewoon meneer genoemd worden.

De NS heeft de software inmiddels aangepast. De NOS paste het bericht aan. De Rijksdienst voor Identiteitsgegevens beantwoordde mijn vraag niet op LinkedIn. In plaats daarvan verwijderde de RvIG het bericht en liet daarmee voor het publiek in het midden of het wel klopte. Erkennen is niet altijd makkelijk.

Arjan Widlak

Arjan Widlak is directeur en onderzoeker bij Stichting Kafkabrigade, die organisatie die onnodige bureaucratie opspoort en oplost. Arjan publiceert regelmatig over de impact van informatietechnologie op het openbaar bestuur.

Deze column verscheen op:

3 november 2018 in het Financieele Dagblad

21 december 2018 op iBestuur.nl

Verscheen op 3 november 2018 in het Financieele Dagblad