Omgang met nieuw gegevensverkeer

Hergebruik van gegevens, hoe gaat dat in de praktijk?

In de eerste editie van de Staat van de Uitvoering is gesignaleerd dat publieke dienstverleners veel problemen ervaren met het delen van gegevens. Stichting Kafkabrigade voerde een knelpuntenanalyse uit naar ‘nieuw gegevensverkeer’: de koppeling, uitwisseling en/of het gebruik van gegevens voor een ander doel. Het rapport laat zien waardoor het gegevensverkeer moeizaam verloopt en geeft handvatten voor een constructiever gesprek over gegevens.

Documenten

Samenvatting

Download de managementsamenvatting (PDF, 6 pagina's, 434 kB)

Onderzoek en narratieven

Download het onderzoek inclusief narratieven (PDF, 48 pagina's, 610 kB)

Narratieven in pdf

Download narratieven "Omgang met nieuw gegevensverkeer" (PDF, 9 pagina's, 443 kB)

Kernpunt: nieuw gegevensverkeer is een belangenstrijd

Nieuw gegevensverkeer - koppeling, uitwisseling en/of hergebruik van gegevens voor een ander doel - blijkt een belangenstrijd, net zoals veel andere vraagstukken in het openbaar bestuur. Dit mag ook niet verbazen. Gegevens hebben gevolgen en daarom is het ook een verdelingsvraagstuk. In de casus in dit onderzoek zien we de uitvoering in verschillende vormen een belang agenderen. Het maken van een belangafweging voor het nieuwe gegevensverkeer blijkt lastig, omdat het beleidsdoel en zeker het specifieke gebruiksdoel en eventuele alternatieven nog concreet moeten worden. Het gesprek over het nieuwe gegevensverkeer krijgt in een relatief ongestructureerd proces het karakter van een onderhandeling met bijbehorende fricties, veronderstellingen en begripsverwarringen.

Belangrijke waarnemingen

  • Het gevoelige of emotionele karakter van het proces. Dit manifesteert zich zowel bij de betreffende professional als andere actoren. Succes hangt af van macht of brede consensus over belang, doel en middelen, waarbij persoonlijke relaties en organisatiebelangen het proces kunnen verstoren. Ambtenaren aarzelen om te beginnen aan dergelijke trajecten vanwege de kwetsbaarheid en het risico op frustratie.
  • Onduidelijkheid in en ongestructureerdheid van het proces. Hoe een afwegingsproces verloopt, is geen vast patroon. En ook welke belangen afgewogen worden, hoe, met wie en hoe dit wordt gemotiveerd is geen vast gegeven. Organisaties hebben nu eenmaal verschillende taken en opdrachten waaruit, logischerwijs, andere kennis, een andere risico-perceptie en andere belangen voortvloeien. Een meer gestructureerd proces, zoals de derde casus laat zien, maakt het proces minder afhankelijk van individuen, minder emotioneel en zorgt voor meer duidelijkheid en voorspelbaarheid voor de betrokken partijen en ruimte om verschillende belangen af te wegen.
  • Gebrek aan zicht op de belangen en concretisering van het doel. De AVG biedt geen duidelijk recept voor het afwegen van belangen bij gegevensverkeer, maar een concreet doel is cruciaal. In de casussen ontbreekt vaak duidelijkheid over het specifieke doel en belang, wat leidt tot onduidelijkheid over acties en verantwoordelijkheden. De processen zijn vaak onderhandelend van aard, waarbij beleid en uitvoering door elkaar lopen.

Implicaties voor het beleid

  • De waarde-afweging blijkt niet te kunnen starten zonder eerst beleidsdoel en gebruiksdoel samen te brengen en te concretiseren. In de bijlage van het onderzoek is een stappenplan opgenomen om te komen tot het concretiseren van het beleidsdoel en dit uit te werken in concreet gebruik. Zo kunnen beleid en uitvoering een zinvol gesprek voeren over nut en noodzaak van het nieuwe gegevensverkeer.
  • Er is veel bekend en veel te leren over hoe onnodige frictie kan worden voorkomen in "de strijd om het beleid". In de bijlage van dit onderzoek zijn tip opgenomen die helpen het proces te structureren. Dit kan handelingsperspectief bieden vanuit individueel perspectief, ruimte scheppen om het publieke belang meer centraal te stellen en het proces prettiger en meer voorspelbaar maken.