• Bekijk een korte clip van de uitreiking
• Bekijk de publicatie op Rijksoverheid.nl
• Download de pdf (samenvatting in 8 pagina's, 47 pagina's totaal, 586 kB)
• Download de ePub (samenvatting in 8 pagina's, 47 pagina's totaal, 1,6 MB)

Op woensdag 18 mei 2022 nam de nieuwe Staatssecretaris van digitalisering Alexandra van Huffelen de publicatie "Publieke waarden en rechten bij aanbesteden ICT – Handreiking aanbesteden van open source software" in ontvangst. Zij deed dit tijdens de tweede PublicSpaces conferentie - dit zijn de hoogtepunten - die op 17 en 18 mei plaats vond in Pakhuis de Zwijger. Van Huffelen gaf op de conferentie een toelichting op de regeringsvisie op publieke waarden in de digitale wereld. Een onderstreping van het open source gedachtegoed was daarvan een onderdeel.

Juist deze maand werd bekend dat het Europees parlement open source als voorwaarde wil stellen bij de aanbesteding van software voor kunstmatige intelligentie (AI). De belangrijkste reden dat het parlement dit wil, is om de grensoverschrijdende samenwerking aan te moedigen. Daarnaast wil het op deze manier meer investeringen mogelijk maken en innovatie op het gebied van kunstmatige intelligentie in de EU stimuleren.

Hoe je doelstellingen bereikt als die van het Europees Parlement via de inkoop van software, dat is precies waar de handreiking over gaat, die staatssecretaris Van Huffelen in ontvangst nam. Wie software verwerft, verwerft per definitie ook rechten. Dat kan het gebruiksrecht zijn, of ook de mogelijkheid om de software te begrijpen, te wijzigen of te delen. Sommige rechten zijn altijd noodzakelijk. Wat heb je aan software, zonder een gebruiksrecht? Het bereiken van publieke waarden – of dit nu veiligheid is, vertrouwen, rekenschap, transparantie of innovatie – hangt samen met het verwerven van eigendomsrechten. Omdat we dit doen via de inkoop in een aanbesteding, zou de rol van rechten daarom altijd een vanzelfsprekend onderdeel moeten zijn bij de verwerving van software. Want ook los van specifieke ambities rond open source software, is dit doorgaans voorwaardelijk voor het bereiken van specifieke beleidsambities via inkoop.

Ook deze maand werd bekend dat de Autoriteit Consument & Markt stopt met het onderzoek naar het aanbieden van open source door enkele gemeenten. Dit is relevant omdat een bezwaar dat wel eens wordt gehoord is dat het vrijgeven van software inbreuk zou maken op de Wet Makt & Overheid, al is dat een misvatting. Om elke twijfel daarover weg te nemen wordt op dit moment de wet aangepast met een nog duidelijker expliciete uitzondering. Mede met het oog hierop beëindigde de Autoriteit Consument & Markt een onderzoek, waar een software-ontwikkelaar om gevraagd had.

"Publieke waarden en rechten bij aanbesteden ICT – Handreiking aanbesteden van open source software" is een handreiking om strategisch na te denken over hoe publieke waarden vertaald kunnen worden in een stapsgewijze aanpak van een aanbesteding waar het gaat om rechten op software. Het document richt zich op software met directe maatschappelijke betekenis. Het gaat dan om software waaraan de overheid een deel van haar handelen delegeert, daarbij kun je denken aan (semi-)automatische besluitvorming, gegevensuitwisseling of data-analyse.

De handreiking Publieke Waarden en Rechten bij het Aanbesteden van ICT is de opvolger van het eerder verschenen playbook.