Nieuws
Blijf op de hoogte van ons onderzoek, projecten en gastcolleges.
Lezing bij jaarlijkse herdenking basisinformatie
In 1944 werden zes medewerkers van het bevolkingsregister Amsterdam door de Sicherheitsdienst opgepakt en in Vught gefusilleerd. Jaarlijks herdenkt de dienst Basisinformatie deze zes verzetshelden. Dit jaar met een lezing over de De Digitale Kooi.
"Maar ook nu zijn er gevolgen die we niet voorzagen en die niet de bedoeling zijn," zo maakte de directeur van de dienst Basisinformatie een brug tussen de herdenking van de verzetshelden en de reflectie op het eigen werk van de dienst. Op 17 juli 1944 werden zes medewerkers van het toenmalige Bevolkingsregister opgepakt door de Sicherheitsdienst. Ze werden op 4 augustus 1944 gefusilleerd in Kamp Vught. Het Bevolkingsregister werd door de Duitse overweldiger vrijwel direct ingezet voor de opsporing. En al vanaf het begin gebruikten verschillende medewerkers hun 'stempelmacht' om mensen te helpen, te ontsnappen en te ontsnappen aan deportatie. Het verschil tussen een zwarte 'J' en een rode 'J' op het identiteitsbewijs was het verschil tussen wel en geen deportatie. Zij deden dit eerst vooral individueel, omdat onduidelijk was wie te vertrouwen was en wie niet. Na de brand, een aanslag van het verzet, moeten medewerkers thuis identiteitsbewijzen maken en krijgt het verzetswerk binnen het Bevolkingsregister een grote omvang. Maar Alers, Balvers, Bunt, De Kok, Landweer en Leenheer moet dit met hun leven betalen.
Op de vierde verdieping hangt de plaquette op de foto. Al is er nu geen bezetter en al zijn de gevolgen nu niet te vergelijken met wat mensen toen werd aangedaan, het is een blijvende oproep en inspiratie om na te denken over wat je werk betekent voor echte mensen en hun vrijheid. Ook hier en nu.
Elk jaar combineert de dienst de herdenking daarom met een reflectie op het eigen werk. Dit jaar met een lezing van Arjan Widlak over de De Digitale Kooi. Het boek over de onbedoelde gevolgen van gegevensuitwisseling bij de overheid. Jan Flippo Chief Information Officer van Amsterdam benadrukt in een co-referaat dat het tijd is voor hernieuwde aandacht voor de Algemene Beginselen van Behoorlijk bestuur. En dat het verlies van discretionaire ruimte om recht te doen aan individuele gevallen een probleem is.
Gisteren mocht iedere Nederlander stemmen volgens de wet. Maar niet in de praktijk. Waarom?
In herinnering: in november 2017 verscheen in Trouw een artikel waarin wordt uitgelegd hoe de overheids ict mensen ten onrechte uitsluit van rechten en diensten
In een reactie op het rapport van de Nationale Ombudsman "Een mens leeft, een systeem niet" beschrijft de Kafkabrigade één belangrijke oorzaak van hoe onze persoonsregistratie leidt tot een vicieuze cirkel van uitsluiting. En welke conclusies we zouden moeten trekken uit dit rapport om te zorgen dat dit probleem ook tot een oplossing komt. Want de constateringen van de Nationale Ombudsman zijn bijna ongelooflijk èn belangrijk, maar niet nieuw. De afgelopen jaren is vrijwel niets gedaan om de onderliggende oorzaken te begrijpen en deze problemen aan te pakken.
Simulatie essenties van de nieuwe Omgevingswet
Innovatie, groene groei, ruimte voor burgerinitiatief vragen om een responsieve overheid, om samenwerking en een integrale afweging. Dat gaat niet vanzelf. Dat kun je ervaren in een simulatie op basis van onderzoek met dilemma's op echte casus.
Tussen de regels is een simulatie van een halve dag, waarin de deelnemers een gezamenlijk perspectief ontwikkelen op de samenhang van de omgevingswet. Aan de hand van een levensechte ervaring wordt zichtbaar dat samenwerking niet vanzelf komt, hoe belangen en perspectieven tegenover elkaar kunnen komen te staan of zelfs helemaal langs elkaar heen werken. Lukt het de deelnemers om binnen de tijd tot een integrale afweging te komen?
Interview bij Cafe Weltschmerz
De verstikkende bureaucratie en de Kafkabrigade; Sven Hulleman en Arjan Widlak
20 jaar vast in regels
Fouten in registraties verspreiden zich door gegevensuitwisseling als een olievlek over (overheids)organisaties, correctie van de gevolgen echter niet. Vaak is ook niet te overzien welke gevolgen een verkeerde registratie heeft bij andere overheden.
Omdat dit sneeuwbaleffect voorkomt bij zowel fouten van overheden, van burgers, complexe situaties, (identiteits)fraude als uitschrijvingen worden honderduizenden mensen getroffen met vaak grote administratieve en financiële problemen. De casus Saskia maakt dit probleem concreet. Op Platform Overheid verschijnt dit verhaal in zes delen:
- Saskia zit bijna 20 jaar vast in de bureaucratie.: hoe kwam het zo?
- Lerende organisaties?
- Schadevergoeding en in de schulden.
- De rol van ICT.
- Waarom staat de burger niet centraal?
- Wat doen we eraan?
Deze week deel 1: Saskia zit bijna 20 jaar vast in de bureaucratie.
Burger onvoldoende juridisch beschermd
"Het allerbelangrijkste is dat bij alle lagen binnen de overheid de notie moet ontstaan dat de computer het ook fout kan hebben"
Wat gebeurt er bij geautomatiseerde besluiten vanuit de overheid en wat betekent deze praktijk voor de burger die te maken krijgt met zo’n besluit? Marlies van Eck deed er onderzoek naar en promoveerde hier op 9 februari aan de Tilburg University op."De conclusies uit dit onderzoek komen overeen met het onderzoek dat de Kafkabrigade deed naar onbedoelde gevolgen voor burgers door informatieuitwisseling bij de overheid." Een van haar conclusies is dat het nog te vaak misgaat en burgers onvoldoende juridisch worden beschermd.
"De praktijk blijkt niet gericht te zijn op het nemen van besluiten, maar op het verwerken van informatie. Maar de rechtsbescherming is juist alleen gericht op de besluiten. Deze werkelijkheden kunnen botsen, in het nadeel van de burger. Het is opvallend hoeveel moeite de medewerkers in het bezwaarproces doen om fouten in het primaire proces op te lossen terwijl er weinig samenhang is tussen hun werk en dat van de ontwerpers. Kenmerkend voor het gebrek aan aandacht (en wellicht ook gebrek aan waardering) voor deze taak is dat het bezwaar- en beroepproces consequent ‘de achterkant’ wordt genoemd. Maar zij zijn het aanspreekpunt voor burgers die geconfronteerd worden met keuzes aan de ‘voorkant’ en de last van deze keuzes komen op hun schouders."
Problemen in de bureaucratische cloud
Helpen Beginselen van Behoorlijke ICT de burger weer centraal te zetten?
De afgelopen jaren deed de Kafkabrigade onderzoek naar onbedoelde gevolgen voor burgers door informatieuitwisseling bij de overheid. Dat is gedaan aan de hand van de ruggengraat bij de overheid: de basisregistraties. Daarbij is geprobeerd om een antwoord te vinden op vragen als: waarom lukt het vaak niet om de gevolgen van registratiefouten te herstellen en wat is er voor nodig om structureel tot praktische en redelijke oplossingen te komen?
Persbericht: Gevolgen van registratiefouten niet te overzien en herstellen
Burgers in de knel door gegevensuitwisseling overheid
Kafkabrigade wordt Stichting Kafkabrigade
De Kafkabrigade wil zich als nonprofit meer ontwikkelen als belangenorganisatie. Stichting Kafkabrigade strijdt voor betere bescherming van burgers tegen de kafkaëske situaties waarin mensen terecht kunnen komen in contact met bureaucratieën.
Onnodige en disfunctionele bureaucratie
"Het doel van de Stichting Kafkabrigade is die situaties te identificeren waar bureaucratische organisaties niet de publieke waarde scheppen waartoe ze zijn ingesteld, waar de institutionele arrangementen ondoordacht zijn, waar de effectiviteit voor individuele burgers geen aandacht krijgt of waar ongecontroleerd onverschilligheid wordt georganiseerd. Als de eisen die bureaucratische organisaties stellen geen doel dienen voor de burger of het publiek, wordt bureaucratie een vorm van onderdrukking. Als administratieve communicatie nutteloos is, alleen de bureaucratie zelf dient of onbeperkt kan worden opgelegd, verwordt de rechtstaat tot willekeur. Als regels en procedures onbegrijpelijk worden, te complex om te bevatten of onredelijk tijdrovend, gaat onze vrijheid verloren. Als automatisering een hefboom wordt om burgers te overspoelen met administratieve eisen, wordt bureaucratie een vorm van terreur, terwijl ze een bescherming moet zijn voor ieder van ons.
De Stichting Kafkabrigade stelt zich ten doel om de omstandigheden te scheppen om deze dysfuncties aan te pakken en om een publiek te organiseren dat hierom vraagt. Daarom willen we beter begrijpen wat disfunctionele bureaucratie is, wat de oorzaken zijn en hoe de omstandigheden voor verbetering geschapen kunnen worden. Ons doel is kennis te scheppen, om ernaar te handelen en om geïnformeerde en weloverwogen actie te organiseren. De Kafkabrigade opereert onafhankelijk, maar werkt samen met gelijkgestemde organisaties om elkaar aan te vullen en elkaars effectiviteit te versterken in het bereiken van bovenstaande doelen."
Nieuw statuten
Het bovenstaande is een citaat uit de preambule van de nieuwe statuten. Per 2018 is de Stichting Kafkabrigade een non-profit, die zich meer wil ontwikkelen als een belangenorganisatie. Dat vraagt om meer onafhankelijkheid, want de stichting stelt zich ook ten doel om het publiek te organiseren dat vraagt om het aanpakken van disfunctionele bureaucratie. Eerder opereerde de Kafkabrigade altijd "onder de radar". Dat wil zeggen: in relatieve stilte. In opdracht van publieke managers die hun organisatie meer wilden richten naar de bedoeling ervan, onderzochten we kafkaëske casus. Want een casus waarin alles mis lijkt te gaan, maakt zoveel mogelijk problemen concreet. Dat onderzoek vraagt om een veilige omgeving. Veilig betekent hier: niet zoeken naar de schuldvraag, maar naar de kern van het probleem, samen met alle betrokkenen. Van die manier van werken willen we geen afstand van nemen. Ook de Stichting Kafkabrigade blijft dit doen, omdat deze manier van werken is enorm leerzaam en productief is. Tegelijk zijn er hardnekkige problemen en problemen die niet altijd opgelost kunnen worden door betrokkenen, professionals en de publieke managers zelf. Dat vraagt om eigen onderzoek, lobby en publieke communicatie en actie.
Onafhankelijk
Dat betekent dat we financieel ook onafhankelijker willen worden. De Kafkabrigade financiert zichzelf nu via opdrachtwerk en gebruikt de winst om die die dingen te doen die niet via opdrachten te financieren zijn. Maar verandering vraagt vaak een lange adem, lobbywerk en ook wetenschappelijk onderzoek en publicaties om gezag te geven aan de resultaten. Daarom zoeken we nu ook donateurs en subsidiegevers, zodat we beter in staat zijn eigen onderzoek uit te voeren en onderwerpen langdurig te kunnen volgen. Een stichtingsvorm past daar beter bij.
Boek
Deels bewandelt de Kafkabrigade al deze weg. De afgelopen jaren kwam de Kafkabrigade vaker in aanraking met burgers die in grote problemen kwamen door gegevensuitwissing en het onvermogen van de overheid om fouten daarin te herstellen. De afgelopen tijd heeft de Kafkabrigade uitgebreid onderzoek gedaan naar waarom het maar niet lukt om dit soort problemen voor burgers op te lossen. Dit resulteert deze week in een boek, waarin algemene beginselen van behoorlijke ict worden geformuleerd, die nodig zijn om de burger centraal te stellen in een digitaliserende overheid.
Verbreding
Al met al betekent het dat we ietsje eigenwijzer willen worden. Dat betekent niet dat we geen opdrachten meer doen of geen onderwijs meer geven, maar wel dat we ook meer actief het beleid willen beïnvloeden. Daarin willen we meer de samenwerking zoeken. Onder meer met andere maatschappelijke organisaties, die ons kunnen helpen onnodige bureaucratie te identificeren en daarvoor aandacht te vragen bij politiek en ambtenarij.
Tussen de Regels: Serious Game over de nieuwe Omgevingswet
De Kafkabrigade ontwikkelt een Serious Game over de Omgevingswet. De nieuwe Omgevingswet moet zorgen voor vereenvoudiging en ruimte geven aan innovaties in de circulaire economie. Maar dat gaat niet vanzelf.
Serious gaming is een bewezen instrument om in een veilige omgeving te reflecteren op complexe en gevoelige thema's, zoals interbestuurlijke samenwerking. In de simulatie doen deelnemers een gezamenlijke ervaring op. De simulatie geeft inzicht in de stelselkenmerken, organisatorische factoren en de rol van de professionele cultuur. Maar laat ook zien hoe ze kunnen botsen en hoe samenwerking en innovatie daarin verloren kunnen gaan.
Deelnemers reflecteren in drie stappen op de simulatie. Aan de hand van heldere evaluatiekaders brengen ze de benodigde structuur aan om vragen te kunnen overzien als: Wat gebeurt er eigenlijk? Waarom gebeurt dat? En wat betekent dit voor onze werkpraktijk?