Nieuws
Blijf op de hoogte van ons onderzoek, projecten en gastcolleges.
Jaaroverzicht Kafkabrigade 2016
Ons jaar in een aanklikbare infographic
Wij wensen iedereen een fijne zomer! En als elk jaar bedanken we graag alle publieke professionals en publieke managers die ons vorig jaar in de gelegenheid hebben gesteld om te strijden tegen de papierwinkel en de onverschilligheid. Want zonder dat we het zo bedoelen, organiseren we vaak de onverschilligheid als we taken verdelen over organisaties en geautomatiseerde systemen. Simpelweg omdat we niet meer zien dat een burger al die organisaties en systemen met elkaar moet afstemmen. Strijden tegen de onverschilligheid begint met het in beeld brengen van het perspectief van de burger. Het begint met inzicht in de publieke taak die overheidsorganisaties gezamenlijk hebben en waar de burger tussen wal en schip valt. Want als we in individuele gevallen al niet weten hoe we effectief moeten zijn, hoe gaan we dan ooit grote idealen en beleidsdoelen realiseren? Effectief beleid en publieke waarde bereik je burger voor burger. Ook in 2017 zullen we weer regelmatig in beeld brengen hoe beleid uitpakt voor echte mensen hier en nu, met uw hulp, met dat inzicht zijn publieke organisaties te engageren om effectiever te worden en het verschil te maken. En effectief zijn is vaak nog goedkoper ook. Want efficiëntie zonder dat we bereiken wat we bedoelen is niet efficiënt. Hieronder een overzicht van projecten met publieke professionals die problemen hebben willen zien en willen innoveren vanuit het oplossen van problemen.
Analyse sekseregistratie
“Bent u man of bent u vrouw? Het lijkt zo'n normale vraag, waaruit nauwelijks een probleem kan voortvloeien. Of toch wel? En weten we dan welk probleem?
In de nazomer van 2016 tekende de Kafkabrigade verhalen op van burgers die concrete problemen ervaren door het registreren van geslacht. Uit iets schijnbaar eenvoudigs als je registratie als man of vrouw kunnen problemen voortkomen – zo blijkt – die heel divers zijn en iedereen kunnen overkomen. Er zijn kleine, maar kafkaëske, problemen, zoals de man, die altijd als hij van traject wisselt met zijn OV-trajectkaart, ook van geslacht wisselt. De NS hebben toegezegd dit probleem op te lossen. Dit is inmiddels gebeurd.Althans: volgens het systeem. Hij heeft na zijn huwelijk de naam van zijn partner aan de zijne toegevoegd. En hoewel mannen al sinds 1998 de naam van hun partner aan de hunne mogen toevoegen, is hij volgens de software daarom vrouw. Oude culturele normen hebben hun weg in de software gevonden. Vervelend, want hij wisselt regelmatig van traject en moet elke keer in discussie. Een discussie die vaak begint met “we willen toch echt graag mevrouw zelf spreken (...)”. En er zijn grote, maar slecht zichtbare, problemen. Als Pieter, een transman, zijn nieuwe geslacht bij de gemeente registreert, wordt zijn rijbewijs ongeldig. Hier komt hij pas jaren later achter, ondanks dat hij hier vaker actief naar heeft geïnformeerd. Voor een gemeente blijkt het onmogelijk overzicht te krijgen van alle consequenties van een geslachtswijziging. In een concreet voorbeeld als een rijbewijs kan dat wel, al blijft het lastig. Het is daarom moeilijk een burger goed te informeren. Al die jaren reed Pieter onverzekerd rond, blijkt nu. Op verzoek van de ministeries van Veiligheid en Justitie en Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen onderzocht de Kafkabrigade deze laatste casus. En analyseerde gezamenlijk met de betrokken burgers en ketenpartners de onderliggende problemen en werkte aan oplossingen.
ICT weegt zwaarder dan de wet
ICT heeft vaak meer gezag dan de wet. Hoe komt dat en wat doen we daaraan?
In een reactie op het rapport van de Nationale Ombudsman "Een mens leeft, een systeem niet" beschrijft de Kafkabrigade één belangrijke oorzaak van hoe onze persoonsregistratie leidt tot een vicieuze cirkel van uitsluiting. En welke conclusies we zouden moeten trekken uit dit rapport om te zorgen dat dit probleem ook tot een oplossing komt. Want de constateringen van de Nationale Ombudsman zijn bijna ongelooflijk èn belangrijk, maar niet nieuw. De afgelopen jaren is vrijwel niets gedaan om de onderliggende oorzaken te begrijpen en deze problemen aan te pakken.
Experimenteerruimte en barrières voor innovatie
Bureaucratische belemmeringen voor Groene Groei
‘Experimenteerruimte is de panacee voor innovatie’, denken velen. De Kafkabrigade onderzocht de belemmeringen rondom die experimenteerruimten en innovatie, in samenwerking met ISDuurzaam en in opdracht van de ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu. En die belemmeringen zijn er. Een verandering in systeem en cultuur bij de overheid is nodig om experimenteerruimte te laten werken en de gewenste innovatie in groene groei mogelijk te maken. Het belangrijkste is dat de overheid responsief reageert, op alle niveaus, op innovaties die niet in het systeem passen. Daar waar dat niet zo is, krijgen ondernemers, burgerinitiatieven en professionals te maken met bureaucratische barrières. In zes casussen – rond omgevingsvergunning, handhaving en meer – blijkt concreet wat het probleem is van het meest abstracte niveau van systeemverantwoordelijkheid tot het meest concrete niveau van de papierwinkel.
Belangrijke waarnemingen en implicaties voor de publieke dienst
Ombudman: persoonsadministratie leidt tot vicieuze cirkel van uitsluiting
Van iets schijnbaar eenvoudigs als een adreswijziging, kun je grote onverwachte consequenties ervaren, zoals verlies van je zorgverzekering, stemrecht, toelagen of parkeervergunning.
De Kafkabrigade meent dat tegenover de plicht om je in te schrijven, het recht om ingeschreven te worden moet komen te staan.Iedere burger moet zich kunnen inschrijven in de basisadministratie personen, zegt de Nationale Ombudsman, want als een gemeente dit weigert, kun je in grote problemen komen. Van Zutphen: 'Als mensen daardoor geen aanspraak kunnen maken op voorzieningen, niet aan een woning kunnen komen of geen zorgverzekering kunnen afsluiten, worden zij in een kwetsbare positie gedrukt. Zij komen dan in een vicieuze cirkel waar zij moeilijk zelfstandig uit kunnen komen. Dit kan toch niet de bedoeling zijn van een bevolkingsregistratie.'
De Kafkabrigade deed eerder casusonderzoek naar deze problemenatiek. Ook heeft de Kafkabrigade een onderzoeksagenda voorgesteld waarvan de kern is dat rekenschap en transparantie moeten worden georganiseerd door deze problematiek in kaart te brengen naar aard, omvang, oorzaak en organisatie. Zo wordt het probleem zichtbaar en afrekenbaar. BZK heeft laten weten hiervoor geen budget beschikbaar te kunnen maken.
Personen met verward gedrag
belemmeringen in de praktijk
Om wie gaat het eigenlijk, als de media schrijven over verwarde personen? Met dit casusonderzoek geeft de Kafkabrigade inzicht in de belemmeringen die verschillende betrokkenen ervaren en die nog in de weg staan van een sluitende aanpak voor mensen met verward gedrag.
Hij leeft op straat en wordt pas na negen maanden echt gezien (Casus Hassan)Die bevindingen komen naar voren uit de ervaringen van vier heel verschillende mensen. Allereerst is er Hassan. Hassan is een 21-jarige, licht verstandelijk beperkte jongen die op straat leeft. Pas negen maanden na zijn aankomst terug in Nederland, kort nadat hij betrokken is bij een winkeldiefstal, wordt hij echt geholpen en kan hij begeleid wonen voor mensen met een verstandelijke beperking. Daarnaast is er Justin. Een slimme jongen die tijdens zijn studie voor het eerst last krijgt van psychoses. Hij is ooit veroordeeld voor stalking, omdat hij een vriendin van hem maar bleef vragen om een afspraak te maken met het meisje waarop hij verliefd was. Hij zou graag weer gaan studeren, maar werkt nu op een zorgboerderij. Dan is er Hans. Hij is 76 en heeft de ziekte van Parkinson. Af en toe explodeert Hans en wordt hij heel bedreigend. Dat is vooral moeilijk voor zijn vrouw. En tenslotte is er Kees. Kees gebruikt sinds zijn dertiende drugs en heeft last van psychoses. Op dit moment zit hij vast in een forensisch psychiatrische kliniek, omdat hij zijn vader heeft mishandeld.
Kafkabrigade Internationaal Netwerk Online
Het nieuws en onderzoek van alle Kafkabrigades gezamenlijk online
Afgelopen zomer kwamen onderzoekers uit Zuid-Afrika, de Verenigde Staten, Groot-Britannië en Nederland bij elkaar in Den Haag op het jaarlijke Kafkabrigade Retraite. Jaarlijks bediscussieren Kafkabrigades hun onderzoek en reflecteren op de gezamenlijke missie en onze methode. Afgelopen jaar waren de duurzaamheid en schaalbaarheid van onze innovaties het centrale onderwerp van gesprek. Want een succesvolle innovatie opschalen naar de bredere categorie of duurzaam borgen is niet iets vanzelfsprekends. Onderzoeken uit de verschillende landen werden besproken met als centrale vraag: hoe kunnen we ons en onze methode aanpassen om het beter te doen.
In de marge werd echter ook een andere wens besproken: kunnen we niet meer nieuws uitwisselen, zodat we ook door het jaar heen beter op de hoogte blijven van elkaars onderzoek en projecten? Daarom heeft Kafkabrigade.nl een zusje gekregen: Kafkabrigade.org. De Engelstalige website van het netwerk als geheel.
Belemmeringen voor Groene Groei
Tientallen experimenteerbepalingen ongebruikt
Groene groei en naar een circulaire economie, dat willen we allemaal. Maar soms staan er wetten in de weg en praktische bezwaren. Of niet? Nee. Als bedrijven op een innovatieve manier milieuwinst kunnen behalen, dan kan dat. Zelfs als daarvoor moet worden afgeweken van de wet- en regelgeving. Daarvoor zijn in de afgelopen jaren in tientallen wetten mogelijkheden opgenomen voor experiment en afwijken van de wet binnen zekere grenzen van veiligheid en gezondheidsrisico. Maar die ruimte wordt niet gebruikt. De ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu hebben meer dan 200 voorbeelden van innovatieve groene oplossingen, waarbij de ruimte in de wet niet is gebruikt. Waarom? Dat is het nieuwe onderzoek dat de Kafkabrigade doet in samenwerking met Isduurzaam.
Vijf keer regeldruk in Waalwijk Academy
Eén gemeentelijk product helemaal uitkleden aan de hand van het perspectief van de burger en diverse casus uit de werkpraktijk van de Kafkabrigade
Waalwijk Academy moet ervoor zorgen dat organisatie-onderdelen en teams beter en efficiënter worden. Ze moeten hun kernactiviteiten uitvoeren. En ze moeten zich tegelijk bewuster worden van de publieke waarde waaraan ze bijdragen. In dat kader organiseert de Kafkabrigade vijf workshops waarin een gemeentelijk product helemaal uitgekleed wordt en alleen maar waardevoller. Volgende week de teamleiders van Waalwijk.
Digitaal India
Publieke managers uit India leren hands-on met het simulatiespel Samenwerken met ICT over de goede èn de minder goede kanten van de Nederlandse Basisadministraties
De Nederlandse Basisadministraties - of met de voorzieningen erbij de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) - heeft enorm bijgedragen aan de efficiency van de Nederlandse overheid. Als bijdrage aan het trainingsprogramma dat PBLQ organiseert rond burgergerichte online dienstverlening, zette de Kafkabrigade een simulatiespel in waarin de deelnemers daadwerkelijk konden ervaren hoe de voordelen van samenwerking met ICT ontstaan en hoe de transformatie van de overheid zich voltrekt. Echter samenwerken met ICT kan ook een hefboom zijn voor bureaucratisch disfunctioneren, waarbij burgers na een eenvoudige wijziging overspoeld worden met registratieverplichtingen of ten onrechte wordt verondersteld dat gegevens dezelfde betekenis hebben in een verschillende context. Aan de hand van een teaching case worden deelnemers uitgedaagd te verklaren waarom het soms mis gaat en waarom dat een structureel probleem is. De masterclass waarin beide gezichten van de Nederlandse Basisregistraties worden getoond werd hoog gewaardeerd en krijgt een vervolg.