Nieuws
Blijf op de hoogte van ons onderzoek, projecten en gastcolleges.
25 januari: Boekpresentatie 'Volwassen Digitale Overheid'
U kunt zich aanmelden voor de online presentatie
Het nieuwe boek van Arjan Widlak, directeur van Stichting Kafkabrigade, zal op 25 januari 2022 worden uitgereikt aan de Kamerleden Senna Maatoug (GL) en René Peters (CDA) in een online presentatie. Volwassen Digitale Overheid geeft een overzicht van de digitale overheid als geheel, wat nodig is voor openbaar bestuur met een menselijk gezicht in een digitale tijd. Daarnaast is het een appèl aan politiek en bestuur, omdat het laat zien waar de inrichting van de digitale infrastructuur ook oorzaak is van een democratisch tekort. Iedereen kan de boekpresentatie bijwonen.
Rekenkamer heeft aandacht voor algoritmen, maar niet voor de burger
Het beeld dat de Rekenkamer neerzet slaat de plank echter mis, zowel qua feiten, qua theorie als qua aanbevelingen.
Vorige week publiceerde de Algemene Rekenkamer het onderzoeksrapport “Aandacht voor algoritmes”. Daarin zegt zij een overzicht te schetsen van waar het rijk algoritmes inzet, welke soorten en effecten er zijn en hoe de sturing daarop is vormgegeven. Het beeld dat de Rekenkamer neerzet slaat de plank echter mis, zowel qua feiten, qua theorie als qua aanbevelingen.
Publieke software: de weg van wens naar werkelijkheid
Tijdelijke commissie uitvoeringsorganisaties
Stichting Kafkabrigade schreef op verzoek een position paper over de rol van de politiek in het hervinden van de menselijke maat bij automatische netwerkbesluiten van uitvoeringsorganisaties: Leiderschap zonder kennis is kansloos.
Leiderschap zonder kennis is kansloos.De parlementaire commissie uitvoeringsorganisaties doet onderzoek naar de oorzaken van de problemen bij uitvoeringsorganisaties en het verlies van de menseiljke maat daarbij.Een belangrijk onderdeel daarvan is ook de rol van de Tweede Kamer zelf. Zij verzocht Stichting Kafkabrigade om een "position paper".
Stichting Kafkabrigade is geen tegenstander van digitalisering, van automatische besluitvorming en ook geen principieel tegenstander van gegevensuitwisseling tussen overheidsorganisaties. Maar er zijn wel belangrijke blinde vlekken, die maken dat de digitalisering nu op een onwenselijke manier uitpakt voor individuele burgers en bedrijven en de samenleving als geheel.
Columnserie over digitalisering en behoorlijk bestuur op Platform Overheid
Een herpublicatie - met update! - van de serie
Eerder schreef Arjan Widlak 63 column over hoe de relatie tussen burger en overheid verandert door digitalisering. Elke keer aan de hand van een concreet probleem van een burger. Ze verschenen eerder wekelijks in het Financieele Dagblad, op iBestuur en op deze site. Nu verschijnt elke week een update over deze verhalen op Platform Overheid.
De columnserie startte naar aanleiding van het boek "De Digitale Kooi" in februari 2018, waarin aan de hand van drie Kafkaëske verhalen van burgers werd uitgelegd hoe de digitalisering van de overheid kan leiden tot onwenselijke situaties. De voorwaarden om basale ideeën over rechtvaardigheid en rechtsbescherming in de praktijk te brengen komen in gevaar, door de wijze waarop de informatie-architectuur is opgezet.
In de columnserie kwamen problemen naar voren, die later grootschalig het nieuws hebben gehaald, zoals de problemen met de kinderopvangtoeslag. Typerend voor problemen die voortkomen uit digitalisering is dat ze zelden één of enkele mensen treffen. Een enkel verhaal blijkt vaak exemplarisch voor duizenden mensen.
Anders dan bij de start van deze columnserie in september 2018, krijgt digitalisering met oog voor de menselijke maat nu aandacht. Al is dat nog voorzichtig en slechts zichtbaar in voornemens en plannen. Alle reden om deze columns nog eens aan te vullen. Ze zijn vanaf vandaag te lezen op https://platformoverheid.nl/profiel/arjan-widlak/.
Beleidsdoorlichting BRP
De Basisregistratie Personen (BRP) is onder meer gebaseerd op een onderzoek naar de regeldruk dat Stichting Kafkabrigade uitvoerde in opdracht van het adviescollege Toetsing Regeldruk
In de Basisregistratie Personen (BRP) houden de gemeentes bij wie er in Nederland woont. Deze persoonsgegevens zijn via deze registratie beschikbaar voor een kleine 2000 organisaties met een wettelijke taak. Eén van de argumenten voor de wetswijziging in 2014 was het terugdringen van de regeldruk. In potentie kan een basisregistratie de burger een hoop administratieve lasten besparen in de vorm van bijvoorbeeld het aanvragen van uittreksels. Daarom is regeldruk één van de zaken waarnaar onderzoek is gedaan ten behoeve van de beleidsdoorlichting. In de beleidsdoorlichting is terug te lezen:
“Uit het onderzoek komen wel een paar belangrijke aandachtspunten naar voor. Als eerste wordt geconstateerd dat de potentiële bijdrage van de BRP aan verlaging van regeldruk nog onvoldoende wordt benut. Een tweede aandachtspunt is dat de bijdrage van de BRP aan vermindering van regeldruk soms teniet wordt gedaan door verhoging van de kosten voor het product en/of toename van gebruik op basis van een wettelijke verplichting. Het derde aandachtspunt is dat het gebruik van de BRP een reductie van regeldruk voor velen betekent, maar niet voor iedereen. Wie op enigerlei wijze atypisch is, door ziekte, geestelijke beperkingen, jeugd, ouderdom, niet-Nederlandse komaf of woonachtig in het buitenland, kan veelal niet profiteren van een lagere regeldruk maar loopt kans op een zeer hoge regeldruk, zowel gemeten als ervaren. Als vierde aandachtspunt wordt genoemd het ontbreken van een burgervriendelijk proces om te verzoeken gegevens te wijzigen of corrigeren. Tot slot wordt er in het onderzoek op gewezen dat gebruik van BRP-gegevens de regeldruk kan verminderen als het goed gaat maar als het fout gaat gebeurt het tegenovergestelde. Een fout is vaak nog wel eenvoudig te herstellen, maar voor de consequenties van die fout geldt dat niet. De overheid verplaatst dan werk naar de burger.”
Betekenisvolle transparantie
Wekelijkse column van Arjan Widlak in het Financieele Dagblad
Wie een besluit van de overheid ontvangt, zoals een terugvordering van je kinderopvangtoeslag, je WOZ aanslag of wat dan ook, vindt erg veel tekst op zo'n brief. Maar precies wat je wilt weten om het besluit te controleren of te corrigeren, dat staat er niet. Wat zou betekenisvolle transparantie moeten zijn in de praktijk?
Regeldrukvermindering door digitalisering, maar niet voor iedereen
Adviescollege toetsing regeldruk (ATR) constateert op basis van onderzoek van Stichting Kafkabrigade samen met Ockham dat de basisregistratie personen bijdraagt aan minder regeldruk. Dat geldt echter niet voor iedereen en veel potentieel is nog onbenut
Uit het onderzoek naar de bijdrage van de Basisregistratie personen aan de vermindering van regeldruk haalt ATR drie bevindingen naar voren:
- De BRP heeft bijgedragen aan het verminderen van de regeldruk. De BRP is noodzakelijk voor deze vermindering van regeldruk, maar tegelijk zou deze vermindering niet tot stand zijn gekomen zonder de verbetering van andere processen.
- De verbetering van gegevensstromen werken mogelijk ontremmend. We zien dat de soms spectaculaire daling in regeldruk door verbeteringen in het proces teniet worden gedaan door een nog grotere toename van het aantal voorgeschreven situaties waarin het product moet worden aangevraagd en door een verhoging van de kosten.
- Er is nog een groot onbenut potentieel voor verdere reductie regeldruk. Zelfs bij processen die model kunnen staan voor 'beste processen' zien we bijna overal kansen om de regeldruk verder te verlagen met behulp van bestaande mogelijkheden van de BRP.
In haar advies besteedt ATR aandacht aan verbetermogelijkheden rondom vijf thema's. Daarbij gaat het allereerst om het beter benutten van het potentieel van de BRP. Door bijvoorbeeld niet onnodig uittreksels te vragen en gegevens beter te gebruiken ten dienste van de burger kan de regeldruk direct verminderen. Nieuwe reductiemogelijkheden liggen in het gebruik van praktische gegevens in de basisregistratie, zoals een e-mailadres of telefoonnummer. De verandering zit daarbij niet alleen in de gegevensset zelf, maar vooral in de gedachte dat voor sommige persoonsgegevens in de administratie van inbewoners de burger zelf vergaand in controle kan zijn. Ten derde is het van belang om de negatieve bijeffecten van de BRP weg te nemen. Bijvoorbeeld om burgers de mogelijkheid te bieden foutieve gegevens in de BRP veel makkelijker te kunnen corrigeren. Data-zuinigheid is een vierde thema waarmee (ervaren) regeldruk kan worden gereduceerd. En tot slot adviseert ATR om bij nieuwe wet- en regelgeving met een BRP-component een betere analyse uit te voeren, zodat onnodige regeldruk kan worden voorkomen.
Door een fout in het systeem moest Simone betalen voor een huis dat ze niet had
Stichting Kafkabrigade in Eenvandaag op NPO1 over rapport Algemene Rekenkamer
'Computer zegt nee': Als je verstrikt raak in het systeem van de overheid
Interview Eenvandaag op radio 1 over rapport Algemene Rekenkamer
Een belastingaanslag krijgen voor een huis dat niet van jou is. Het komt vaker voor dan je denkt. En probeer het dan meer eens te veranderen. Per jaar raken duizenden mensen op deze manier verstrikt in de systemen van gemeenten of de belastingdienst. De Rekenkamer vindt dat het tijd is voor een meldpunt waar burgers dan terecht kunnen. Arjan Widlak, van de Kafkabrigade, een stichting die bureaucratie probeert te bestrijden, vindt het een goed idee. "Pas wanneer alle aangesloten organisaties op dezelfde wijze fouten kunnen corrigeren, werkt dit ook voor burgers."