Nieuws
Blijf op de hoogte van ons onderzoek, projecten en gastcolleges.
Straf bij voorschot
Kamer is kritisch over Landelijke aanpak adreskwaliteit, maar mist dat deze vorm van toezicht leidt tot uitsluiting van burgers van belangrijke dienstverlening, in afwachting van hun succes om aan een omgekeerde bewijslast te voldoen.
Afgelopen donderdag debatteerde de Kamer over een wetsvoorstel dat de Landelijke aanpak adreskwaliteit (LAA) een wettelijke status moet geven. Net als SyRI of het Inlichtingenbureau is dit een brede samenwerking die gegevens samenbrengt en signalen van fraude aan gemeenten levert. Alert geworden door de toeslagenaffaire toonden zowel de Kamer als de staatssecretaris zich kritisch. Maar blijkbaar is voor beiden de uitwerking van LAA onbekend. Burgers worden hier uitgesloten van een onbekende - maar belangrijke - hoeveelheid dienstverlening, in afwachting van hun succes om aan een omgekeerde bewijslast te voldoen.
Parlementaire enquête naar fraudebeleid en dienstverlening van start
"Wij zullen als één team dit onderzoek gaan uitvoeren, los van onze politieke kleur", zei voorzitter Belhaj. De onbeantwoorde vragen en het geschonden vertrouwen in de rechtsstaat is voor de Tweede Kamer de reden om haar zwaarste instrument in te zetten.
Gisteren, 3 februari 2022, markeerde een constituerende vergadering de start van de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening. De leden willen "als één team dit onderzoek gaan uitvoeren, los van onze politieke kleur", sprak voorzitter Belhaj tijdens de vergadering. De commissie gaat onderzoek doen naar de dienstverlening, handhaving en fraudebestrijding bij overheidsdiensten. Daarbij kijkt de commissie wat er in de dienstverlening aan burgers is misgegaan en of burgers mogelijkheden hadden om op te komen tegen besluiten van de overheid. Om het fraudebeleid te onderzoeken, gaat de enquêtecommissie onder andere naar de rol van de Tweede Kamer en het gebruik van discriminerende risicoprofielen kijken.
Eerder formuleerde de tijdelijke commissie Fraudebeleid en Dienstverlening (TCFD) een onderzoeksvoorstel. Arjan Widlak van Stichting Kafkabrigade was één van de deskundigen die daarvoor werd geraadpleegd. De Tweede Kamer stemde op dinsdag 1 februari 2022 voor het onderzoeksvoorstel om een parlementaire enquête uit te voeren naar fraudebeleid en dienstverlening.
Volwassen Digitale Overheid digitaal overhandigd aan Kamerleden
René Peters (CDA) en Senna Maatoug (GL) nemen de eerste exemplaren in ontvangst
Op 25 januari 2022 vond de online boekpresentatie plaats van Volwassen Digitale Overheid, het nieuwe boek van Arjan Widlak, directeur van Stichting Kafkabrigade. Ongeveer 175 mensen waren daarbij aanwezig. In het boek wordt een overzicht gegeven van de digitalisering van de overheid als geheel.
Volwassen Digitale Overheid bij Studio Tegengif
Het gespreksonderwerp: Hoe de digitalisering van de overheid de relatie tussen overheid en burgers verandert
Op 7 januari 2022 was Arjan Widlak te gast bij Studio Tegengif, de podcast waarin Wouter Welling, Randy Martens en Wimar Bolhuis een geïnformeerde dosis tegengif willen geven aan de waan van de dag. In aflevering 79 gaat het over hoe de relatie tussen overheid en burger verandert door de digitalisering van de overheid aan de hand van Widlaks nieuwe boek Volwassen Digitale Overheid. Het boek laat aan de hand van een overzicht van de digitale infrastructuur in Nederland en tientallen voorbeelden uit de praktijk zien dat de voorwaarden voor behoorlijk bestuur deels zijn weggeorganiseerd en waarom dat voortvloeit uit de wijze waarop wij besluiten nemen over wat hij noemt "de bureaucratische cloud".
25 januari: Boekpresentatie 'Volwassen Digitale Overheid'
U kunt zich aanmelden voor de online presentatie
Het nieuwe boek van Arjan Widlak, directeur van Stichting Kafkabrigade, zal op 25 januari 2022 worden uitgereikt aan de Kamerleden Senna Maatoug (GL) en René Peters (CDA) in een online presentatie. Volwassen Digitale Overheid geeft een overzicht van de digitale overheid als geheel, wat nodig is voor openbaar bestuur met een menselijk gezicht in een digitale tijd. Daarnaast is het een appèl aan politiek en bestuur, omdat het laat zien waar de inrichting van de digitale infrastructuur ook oorzaak is van een democratisch tekort. Iedereen kan de boekpresentatie bijwonen.
Rekenkamer heeft aandacht voor algoritmen, maar niet voor de burger
Het beeld dat de Rekenkamer neerzet slaat de plank echter mis, zowel qua feiten, qua theorie als qua aanbevelingen.
Vorige week publiceerde de Algemene Rekenkamer het onderzoeksrapport “Aandacht voor algoritmes”. Daarin zegt zij een overzicht te schetsen van waar het rijk algoritmes inzet, welke soorten en effecten er zijn en hoe de sturing daarop is vormgegeven. Het beeld dat de Rekenkamer neerzet slaat de plank echter mis, zowel qua feiten, qua theorie als qua aanbevelingen.
Publieke software: de weg van wens naar werkelijkheid
Tijdelijke commissie uitvoeringsorganisaties
Stichting Kafkabrigade schreef op verzoek een position paper over de rol van de politiek in het hervinden van de menselijke maat bij automatische netwerkbesluiten van uitvoeringsorganisaties: Leiderschap zonder kennis is kansloos.
Leiderschap zonder kennis is kansloos.De parlementaire commissie uitvoeringsorganisaties doet onderzoek naar de oorzaken van de problemen bij uitvoeringsorganisaties en het verlies van de menseiljke maat daarbij.Een belangrijk onderdeel daarvan is ook de rol van de Tweede Kamer zelf. Zij verzocht Stichting Kafkabrigade om een "position paper".
Stichting Kafkabrigade is geen tegenstander van digitalisering, van automatische besluitvorming en ook geen principieel tegenstander van gegevensuitwisseling tussen overheidsorganisaties. Maar er zijn wel belangrijke blinde vlekken, die maken dat de digitalisering nu op een onwenselijke manier uitpakt voor individuele burgers en bedrijven en de samenleving als geheel.
Columnserie over digitalisering en behoorlijk bestuur op Platform Overheid
Een herpublicatie - met update! - van de serie
Eerder schreef Arjan Widlak 63 column over hoe de relatie tussen burger en overheid verandert door digitalisering. Elke keer aan de hand van een concreet probleem van een burger. Ze verschenen eerder wekelijks in het Financieele Dagblad, op iBestuur en op deze site. Nu verschijnt elke week een update over deze verhalen op Platform Overheid.
De columnserie startte naar aanleiding van het boek "De Digitale Kooi" in februari 2018, waarin aan de hand van drie Kafkaëske verhalen van burgers werd uitgelegd hoe de digitalisering van de overheid kan leiden tot onwenselijke situaties. De voorwaarden om basale ideeën over rechtvaardigheid en rechtsbescherming in de praktijk te brengen komen in gevaar, door de wijze waarop de informatie-architectuur is opgezet.
In de columnserie kwamen problemen naar voren, die later grootschalig het nieuws hebben gehaald, zoals de problemen met de kinderopvangtoeslag. Typerend voor problemen die voortkomen uit digitalisering is dat ze zelden één of enkele mensen treffen. Een enkel verhaal blijkt vaak exemplarisch voor duizenden mensen.
Anders dan bij de start van deze columnserie in september 2018, krijgt digitalisering met oog voor de menselijke maat nu aandacht. Al is dat nog voorzichtig en slechts zichtbaar in voornemens en plannen. Alle reden om deze columns nog eens aan te vullen. Ze zijn vanaf vandaag te lezen op https://platformoverheid.nl/profiel/arjan-widlak/.
Beleidsdoorlichting BRP
De Basisregistratie Personen (BRP) is onder meer gebaseerd op een onderzoek naar de regeldruk dat Stichting Kafkabrigade uitvoerde in opdracht van het adviescollege Toetsing Regeldruk
In de Basisregistratie Personen (BRP) houden de gemeentes bij wie er in Nederland woont. Deze persoonsgegevens zijn via deze registratie beschikbaar voor een kleine 2000 organisaties met een wettelijke taak. Eén van de argumenten voor de wetswijziging in 2014 was het terugdringen van de regeldruk. In potentie kan een basisregistratie de burger een hoop administratieve lasten besparen in de vorm van bijvoorbeeld het aanvragen van uittreksels. Daarom is regeldruk één van de zaken waarnaar onderzoek is gedaan ten behoeve van de beleidsdoorlichting. In de beleidsdoorlichting is terug te lezen:
“Uit het onderzoek komen wel een paar belangrijke aandachtspunten naar voor. Als eerste wordt geconstateerd dat de potentiële bijdrage van de BRP aan verlaging van regeldruk nog onvoldoende wordt benut. Een tweede aandachtspunt is dat de bijdrage van de BRP aan vermindering van regeldruk soms teniet wordt gedaan door verhoging van de kosten voor het product en/of toename van gebruik op basis van een wettelijke verplichting. Het derde aandachtspunt is dat het gebruik van de BRP een reductie van regeldruk voor velen betekent, maar niet voor iedereen. Wie op enigerlei wijze atypisch is, door ziekte, geestelijke beperkingen, jeugd, ouderdom, niet-Nederlandse komaf of woonachtig in het buitenland, kan veelal niet profiteren van een lagere regeldruk maar loopt kans op een zeer hoge regeldruk, zowel gemeten als ervaren. Als vierde aandachtspunt wordt genoemd het ontbreken van een burgervriendelijk proces om te verzoeken gegevens te wijzigen of corrigeren. Tot slot wordt er in het onderzoek op gewezen dat gebruik van BRP-gegevens de regeldruk kan verminderen als het goed gaat maar als het fout gaat gebeurt het tegenovergestelde. Een fout is vaak nog wel eenvoudig te herstellen, maar voor de consequenties van die fout geldt dat niet. De overheid verplaatst dan werk naar de burger.”